SRH 73 pp z Katowic

Perkun1939

Punkt oporu "Jeleśnia"
Po aneksji Czechosłowacji w marcu 1939 konieczne stało się zabezpieczenie południowej granicy Polski. Najistotniejsza stała się osłona kotlin beskidzkich, którymi armia niemiecka mogła w szybki sposób przedostać się na tyły polskich sił. Na terenie obecnej gminy Jeleśnia postanowiono umocnić dolinę rzeki Koszarawy i Krzyżówki, stąd też na punkt oporu składają się dwie grupy bojowe: "Przyborów" i "Krzyżowa". Ile łącznie obiektów planowano, trudno powiedzieć (brak dokumentacji), z pewnością przynajmniej 10. Jednakże ze względu na to, iż budowę rozpoczęto dopiero w okolicach lipca - sierpnia, udało się zakończyć betonowanie jedynie 5 obiektów. Pozostałe były w różnym stadium zaawansowania: od gromadzenia materiałów do wylania płyty fundamentu. Brak kopuł w istniejących schronach oraz pozostałości szalunków mogą sugerować, że przed wybuchem wojny nie zdążono nawet rozpocząć prac wyposażeniowych. Ze wspomnień mieszkańców wynika, że rozebrano jedynie drewniane płoty maskujące budowę, szyby kopuł obłożono workami z piaskiem. Z pewnością również zainstalowano podstawowe uzbrojenie. Jednakże, ostatecznie, schrony w walkach w tym rejonie nie wzięły udziału.
Obsadę schronów miała stanowić 152 kompania forteczna "Jeleśnia", utworzona w sierpniu 1939 roku z żołnierzy batalinów KOP "Berezwecz", "Wilejka" i "Wołożyn" oraz ON "Żywiec". Wchodziła ona w skład 1 Brygady Górskiej dowodzonej przez płk dypl. Janusza Gaładyka. Bezpośrednim dowódcą kompani był por. Lipczak. Jej liczebność wynosiła ok. 70 żołnierzy uzbrojonych w 18 ckm-ów i 5 rkm-ów. Osłonę artyleryjską miała zapewniać 7 bateria III dywizjonu z 65 pal. dowodzona przez por. Kazimierza Szycha. Na stanowiska bojowe w Jeleśni przybyła 31 sierpnia. 2 września, po otrzymaniu rozkazu, wszystkie oddziały z okolic Jeleśni zostały koleją wycofane do Wadowic.

Schrony bojowe w Przyborowie i Krzyżowej znajdują się w atrakcyjnym górskim terenie
TURYSTYKA

Schrony bojowe w Przyborowie i Krzyżowej znajdują się w atrakcyjnym górskim terenie. Istnieje możliwość odbycia wycieczki pieszej lub rowerowej (tylko Przyborów) śladem fortyfikacji.

W Krzyżowej trasę zwiedzania rozpoczynamy od budynku Ochotniczej Straży Pożarnej. Idziemy w górę drogą asfaltową ok. 100m która zmienia się w drogę polną i skręca w lewo a po ok. 150m w prawo do góry.
Po przejściu kolejnych 100m po lewej stronie znajduje się schron bojowy K-2. następnie skręcamy w prawo na południowy wschód idziemy pod linią wysokiego napięcia i po przejściu ok. 300m dochodzimy do schronu bojowego K-1 z pod którego roztacza się piękny widok na Pilsko.

Schodzimy prosto granicami pól w dół i wychodzimy na drogę asfaltową która prowadzi do remizy OSP. Wychodzimy na drogę główną i kierujemy się w stronę Jeleśni ok. 200m i skręcamy w boczną drogę w lewo.
Idąc pod górę ok. 300m dochodzimy do dużego piętrowego białego budynku. Od tego miejsca skręcamy na północ w stronę Jeleśni i po przejściu ok. 200m dochodzimy do kępy drzew w śród których ukryty jest schron bojowy K-3. Wracamy tą samą droga do szosy głównej.

W Przyborowie zwiedzanie rozpoczynamy od schronu bojowego P-1 który znajduje się za piekarnią.(UWAGA, schron ten znajduje się na ternie prywatnym i należy uzgodnić zwiedzanie z właścicielem, pilnuje go groźny pies.)
Po wyjściu na drogą główną kierujemy się w stronę kościoła, i po przejściu mostu na rzece Koszarawie skręcamy w prawo w boczną drogę asfaltową. Po przejściu ok. 300m podchodzimy w górę ok. 100m i dochodzimy do schronu bojowego P-2. Aby dojść do fundamentu schronu bojowego P-3 musimy zejść w dół przekroczyć potok górski( po kamieniach) idziemy w górę polną drogą przy której postawiona jest kapliczka. Po przejściu ok. 200m skręcając w prawo dochodzimy do miejsca gdzie w śród lasu brzozowego znajdują się zarośnięte trawa fundamenty schronu bojowego P-3.

Istnieje możliwość wędrówki pieszej z Krzyżowej od schronu bojowego K-1 do Przyborowa do fundamentów schronu bojowego K-3 przez przełęcz pomiędzy szczytami Kiczora 752 m n.p.m. i Stryk 732 m n.p.m., ale należy zaopatrzyć się w kompas i mapę, gdyż idzie się całkowicie nie oznakowanymi ścieżkami leśnymi.

Umocnienia w Krzyżowej i Przyborowie (woj. śląskie, pow. żywiecki, gm. Jeleśnia) budowano latem 1939 roku, równocześnie z budową obiektów w Węgierskiej Górce. Ogólnie miało powstać 10 schronów.

W Krzyżowej, która miała za zadanie obronę drogi od przełęczy Glinne na Jeleśnię i Żywiec. Miało powstać 5 obiektów, lecz do wybuchu wojny udało się wybudować 3 oraz 1 fundament.

Natomiast schrony w Przyborowie miały blokować dolinę rzeki Koszarawy oraz drogę na Jeleśnię i Żywiec od wschodu. Wybudowano tutaj 2 obiekty i 1 fundament.
Do 1 września 1939 roku, we wszystkich schronach nie zdążono zamocować kopuł pancernych oraz reszty wyposażenia, ułożono jedynie worki z piaskiem w miejscach kopuł oraz podstawowe uzbrojenie.

Obiekty nie brały udziału w walkach, jedynie 31 sierpnia 1939 roku, ze schronu K-1 w Krzyżowej ostrzelano niemiecki samolot zwiadowczy. 2 września wszystkie oddziały polskie z tego rejonu zostały wycofane i przewiezione pociągiem do Myślenic.
Małe zainteresowanie obiektami w tym rejonie sprawiło, że do tej pory są zachowane w bardzo dobrym stanie, choć zarośnięte i zaśmiecone.

Krzyżowa schron K-1 „Szyling”.
Ciężki schron bojowy o odporności „C”, jednokondygnacyjny, wybudowany na stoku wzgórza „Kiczora”, po wschodniej stronie rzeki i drogi Jeleśnia – Korbielów. Uzbrojeniem miały być 4 ckm-y,1 rkm oraz 37 mm armata forteczna p.panc. wz. 38. Wentylacja napędzana silnikiem spalinowym lub ręcznie, wnętrze gazoszczelne, oświetlenie to lampy naftowe. Łatwy do zlokalizowania, nie tak zarośnięty jak pozostałe, położony na szczycie polany z pięknym widokiem na Pilsko.

Krzyżowa schron K-2 „Kustroń”.
Ciężki schron bojowy o odporności „C”, jednokondygnacyjny usytuowany na stoku pod wzgórzem „Kiczora”, po wschodniej stronie rzeki i drogi Jeleśnia – Korbielów. Uzbrojenie to 4 ckm-y i 1 rkm. Wentylacja napędzana silnikiem spalinowym lub ręcznie, wnętrze gazoszczelne, oświetleniem były lampy naftowe. Schron znajduje się niedaleko K-1, zarośnięty i trudno dostępny.

Krzyżowa schron K-3 „Boruta”.
Ciężki schron bojowy o odporności „B”- wzmocniony, również jednokondygnacyjny, znajduje się po przeciwnej stronie drogi i rzeki niż wcześniejsze obiekty, pod wzgórzem „Krzyżowa”. Uzbrojony miał być w 3 ckm-y i 1 rkm. Wentylacja napędzana silnikiem spalinowym lub ręcznie, wnętrze gazoszczelne, oświetleniem były lampy naftowe we wnękach ściennych. Obiekt bardzo ciężko zlokalizować, jest dookoła zarośnięty krzakami, drzewami i zaśmiecony.